Γράφουν οι Γρηγόρης Δημητριάδης, Γιάννης Μαστρογεωργίου, Χαράλαμπος Τσέκερης
Εισαγωγή
Πολλές σημασίες θα μπορούσε κανείς να δώσει στον τίτλο. Όποια ερμηνεία και αν επιχειρήσουμε, το δεδομένο είναι ότι πρέπει επιτακτικά να ξυπνήσουμε, διότι η λέξη “φθάσαμε” δηλώνει τη λήξη μιας χαλαρότητας και την αρχή μιας κατάστασης εγρήγορσης, όσο και της συνειδητοποίησης (άβολης ή όχι, αδιάφορο εν προκειμένω) ότι η μετα-πανδημική εποχή θα αλλάξει σχεδόν τα πάντα όπως τα γνωρίζαμε μέχρι σήμερα!
Όταν ο Πρωθυπουργός συνέστησε την Ομάδα Foresight (Ομάδα μακροπρόθεσμου στρατηγικού σχεδιασμού και έρευνας για το μέλλον), με αντικείμενο τη συστηματική προετοιμασία της χώρας για όσα θα έρθουν και θα αλλάξουν τις ζωές μας σε όλα τα επίπεδα, δεν πιστεύαμε -ούτε εμείς που συμμετέχουμε σ’ αυτήν- την έκταση του πλούτου των εναλλακτικών και πιθανών μελλοντικών σεναρίων και προκλήσεων που θα ανοιγόταν μπροστά μας.
Πέντε μήνες μετά και έχοντας ήδη παραδώσει την πρώτη Μελέτη για τις Μεγατάσεις του 2040, έχουμε αποκρυσταλλώσει και επεξεργαστεί τα σημαντικότερα ζητήματα που θα πρέπει να απασχολήσουν τη χώρα, ανεξαρτήτως Κυβέρνησης, κομμάτων, ιδεολογιών.
Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, είναι σαφές ότι ο άνθρωπος δρα ως ένας πανίσχυρος παράγοντας επηρεασμού της εξέλιξης του πλανήτη, διατηρώντας τη δυνατότητα να επιδρά καταλυτικά στο περιβάλλον και στην εξέλιξη της ίδιας της ζωής. Η ιστορία της ανθρώπινης εξέλιξης βαφτίζεται με το όνομα μιας νέας εποχής, που προφανώς δεν έχει μόνο γεωλογικά χαρακτηριστικά, αλλά χαρακτηριστικά ολιστικής παρέμβασης, της “Ανθρωπόκαινου Εποχής”.
Ο αυτοματισμός των… πάντων και η αύξηση χρήσης των έξυπνων μηχανών και των εφαρμογών της τεχνητής νοημοσύνης εγείρουν σημαντικά ερωτήματα. Πρωτίστως, πώς θα ορίζεται η εργασία στο μέλλον, ποιες θέσεις εργασίας θα δημιουργηθούν, σε ποιους τομείς, πώς θα αλλάξει το περιεχόμενο της απασχόλησης, αλλά και της εκπαίδευσης;
Μέρος 1ο
1. Ο αυτοματισμός είναι ήδη παντού! Από τα ηλεκτρονικά διόδια έως τα συνδεδεμένα αυτοκίνητα με βιντεοκάμερες και δυνατότητες αυτόματης στάθμευσης, τα ψηφιακά πορτοφόλια και τις πλατφόρμες πληρωμών για κινητά, τις δικτυωμένες ιατρικές συσκευές και εφαρμογές, έως τα δίκτυα αισθητήρων για τον έλεγχο κυκλοφορίας και νοσοκόμες-ρομπότ για ηλικιωμένους – κι αυτό είναι μόνο η αρχή.
Τα επόμενα 10 χρόνια θα επιφέρουν ραγδαίες εξελίξεις σε όλους τους τομείς χρήσης της τεχνητής νοημοσύνης, της ρομποτικής και του Διαδικτύου των Πραγμάτων – και σχεδόν όλα θα προκαλέσουν περισσότερη αυτοματοποίηση σε κάθε τομέα της κοινωνικής και οικονομικής δραστηριότητας.
Στο εγγύς μέλλον, οι άνθρωποι θα επικεντρωθούμε σε εργασίες μόνο για… ανθρώπους, εστιάζοντας στη δημιουργικότητα, την κριτική σκέψη, τη φαντασία, τον στρατηγικό σχεδιασμό, την ενσυναίσθηση, τη διαπραγμάτευση και άλλες “δεξιότητες”, οι οποίες αντλούν από τη μοναδική νοητική και συναισθηματική μας πολυπλοκότητα.
Ωστόσο, η ανεργία είναι πολύ πιθανό να επηρεάσει μεσοπρόθεσμα αρκετά επαγγέλματα, καθώς οι πιο έξυπνες και φθηνότερες μηχανές θα αυτοματοποιούν όλο και περισσότερο όλες τις τυποποιημένες απασχολήσεις του ανθρώπου και τις λεγόμενες “δουλειές ρουτίνας”. Η ίδια η έννοια της απασχόλησης ως το μέσο για “να κερδίζεις τα προς το ζην” θα αναθεωρηθεί. Η απασχόληση θα καλύπτει επιπλέον ανάγκες του ανθρώπου και θα ορίζει τη διαχωριστική γραμμή από το ρομπότ με κριτήρια διαφορετικά από τα σημερινά. Το τέλος της ρουτίνας δεν είναι το τέλος της ανθρώπινης εργασίας. Η τεχνολογία πάντα άλλαζε το περιεχόμενο της εργασίας, αλλά ποτέ δεν ακύρωσε την ανθρώπινη απασχόληση.
2. Η κλιματική κρίση. Ακόμα κι αν όλες οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που προέρχονται από ανθρώπινες δραστηριότητες σταματήσουν άμεσα, το κλίμα θα συνεχίσει να αλλάζει.
Ωστόσο, η συνεχιζόμενη επίμονη ανθρωπογενής ρύπανση και οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου θα αυξήσουν έτι περαιτέρω την υπερθέρμανση του πλανήτη, την οξίνιση (αύξηση οξύτητας) των ωκεανών, την ερημοποίηση και την αλλαγή των κλιματικών προτύπων.
Η επιδείνωση της ρύπανσης, η υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων και η υποβάθμιση του περιβάλλοντος, θα οδηγήσουν σε σοβαρές, μη αναστρέψιμες αλλαγές για τους ανθρώπους, τις υποδομές, τις οικονομίες και τα οικοσυστήματα σε όλο τον κόσμο. Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και η ρύπανση αυξάνονται, κυρίως λόγω της οικονομικής ανάπτυξης αλλά και της αύξησης του πληθυσμού. Εν τω μεταξύ, η βιοποικιλότητα και η ανθεκτικότητα βρίσκονται αμφότερες σε συνεχή και έντονη φθίνουσα τάση.
Οι ορατές σε όλους επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής αναμένεται να ενταθούν τις επόμενες δεκαετίες σε παγκόσμιο επίπεδο. Ακραία καιρικά φαινόμενα εμφανίζονται όλο και πιο συχνά: συνεχής αύξηση της θερμοκρασίας, εμφάνιση κυκλώνων σε χώρες όπως η Ελλάδα, αύξηση της στάθμης των θαλασσών σε παγκόσμιο επίπεδο, λιώσιμο των πάγων, ξηρασίες και συχνές βροχοπτώσεις που επιφέρουν πλημμύρες, επηρεάζουν παράγοντες όπως την ασφάλεια της ζωής, την οικονομική ανάπτυξη και το φυσικό περιβάλλον και αποτελούν απειλή για την ευημερία των ανθρώπων. Αν και ιστορικά το κλίμα δεν σταμάτησε ποτέ να μεταβάλλεται, οι ανθρωπογενείς δραστηριότητες επηρεάζουν καθοριστικά την -με ταχείς ρυθμούς- κλιματική αλλαγή.
Η χώρα μας, επίσης, θα επηρεαστεί έντονα (τουρισμός, υποδομές, πόλεις) από την αύξηση των παγκόσμιων επιπέδων της θάλασσας, τα οποία αυξάνονται με μέσο ρυθμό 3,4 χιλιοστών το χρόνο, ενώ ο όγκος του πάγου της Αρκτικής έφτασε στο χαμηλό ρεκόρ το 2018. Ο ρυθμός τήξης του πάγου της Ανταρκτικής έχει επιταχυνθεί τριπλά τα τελευταία πέντε χρόνια και η έκθεση σε φυσικούς κινδύνους διπλασιάστηκε τα τελευταία 40 χρόνια, επηρεάζοντας συνεχώς όλο και περισσότερες περιοχές παγκοσμίως.
3. Η τεχνολογία και το μέλλον της εκπαίδευσης, της μάθησης και της γνώσης. Η εκπαίδευση είναι ο επόμενος κλάδος στη λίστα των τομέων που θα διαταραχθούν στην κοινωνία μας, μαζί με τη μουσική, τα μέσα ενημέρωσης, τον κινηματογράφο, την τηλεόραση, τα έντυπα και τη δημοσιογραφία. Τα υπάρχοντα εκπαιδευτικά ιδρύματα είναι μάρτυρες ενός παλιρροιακού κύματος διαταρακτικών καινοτομιών που οδηγούνται από την τεχνολογία, καθώς και από την παγκοσμιοποίηση. Η πραγματική γνώση-και πέρα από αυτό, η Παιδεία- θα απαιτήσει από εμάς να κοιτάξουμε πέρα από την απλή ροή πληροφοριών. Ποιο θα είναι το μέλλον των Πανεπιστημίων και άλλων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων εντός των επόμενων 10 ετών;
Επαναπροσδιορισμός της έννοιας της γνώσης και της μάθησης σε μια δικτυωμένη κοινωνία
Οι ψηφιακές υπηρεσίες και η λεγόμενη κοινωνική-τοπική-κινητή (SoLoMo) τεχνολογία αλλάζουν γρήγορα και ριζικά τον ορισμό της μάθησης, της κατάρτισης και της εκπαίδευσης. Τα επόμενα τρία έως πέντε χρόνια είναι βέβαιο ότι θα φέρουν γρήγορη και παγκόσμια αλλαγή σε όλα σχεδόν τα τμήματα της κοινωνίας, της διακυβέρνησης, των επιχειρήσεων και του πολιτισμού.
Επαναπροσδιορισμός της ηγεσίας για έναν ψηφιακό κόσμο
Στο εγγύς μέλλον, όλο και περισσότερα προϊόντα θα γίνουν υπηρεσίες, όπως συμβαίνει σήμερα στην τηλεόραση, τα βιβλία και τις μεταφορές. Όπως υπογραμμίζει ο Marc Andreessen: “Το λογισμικό καλύπτει τον κόσμο”. Προσθέστε την άνοδο του “ψηφιακού δαρβινισμού”, δηλαδή μια πολύ αυξημένη ανάγκη για αποδοτικότητα που προκύπτει σχεδόν πάντα από την πλήρη ψηφιοποίηση της κοινωνίας και θα έχετε έναν κόσμο…ΜΑΠΑ (Μεταβαλλόμενος, Αβέβαιος, Πολύπλοκος και Ασαφής). Έναν ρευστό κόσμο, με διαρκή ζητούμενο εφεξής τη δημιουργικότητα, την αφύπνιση της φαντασίας, την ανθρώπινη εφευρετικότητα, τη δημιουργία προνοητικών ενεργειών και τη γρήγορη αναγνώριση μοτίβων μεταξύ ενός συνεχώς αυξανόμενου ρυθμού αλλαγής και την εστίαση σε αυτό που κάνουν οι άνθρωποι καλύτερα – διότι όλη η πραγματική οικονομική και πολιτιστική αξία θα δημιουργηθεί από τον άνθρωπο και μόνο.
Μελλοντικές δεξιότητες
Στο μέλλον, οι περισσότερες επαναλαμβανόμενες εργασίες και εκείνες που θα μπορούν να γίνουν καλύτερα, πιο γρήγορα και με μεγαλύτερη ασφάλεια από μηχανές θα πραγματοποιούνται σε μεγάλο βαθμό από το εξαιρετικά έξυπνο λογισμικό και τις έξυπνες μηχανές. Θα χρειαστεί να απομακρυνθούμε από δουλειές που μπορούν να κάνουν -και θα κάνουν- τα ρομπότ και να επικεντρωθούμε ξανά σε εκείνα που μόνο εμείς οι άνθρωποι μπορούμε να κάνουμε. Δεξιότητες, ικανότητες και χαρακτηριστικά γνωρίσματα, όπως η δημιουργικότητα, η συνθετική σκέψη και η φαντασία, θα γίνουν για άλλη μια φορά όλο και πιο σημαντικά, καθώς οι μηχανές δεν τα προσεγγίζουν καν (τουλάχιστον, όχι για το άμεσο μέλλον). Πώς θα προετοιμαστούμε για αυτή τη νέα “αναγέννηση” του ανθρώπου;
4. Το offline είναι η νέα πολυτέλεια και ανάγκη
Σήμερα, δεν υπάρχει σχεδόν καμία διάκριση μεταξύ “online” και “offline”. Τουλάχιστον όχι από τεχνική άποψη. Η πρόσβαση στο Διαδίκτυο γίνεται από παντού και πάντα. Καθώς τα ευρυζωνικά δίκτυα κινητής τηλεφωνίας πολλαπλασιάζονται σε όλο τον κόσμο, φτάσαμε στα 5 δισεκατομμύρια χρήστες με υψηλή σύνδεση το 2020. Αυτό που παλιά ήταν πολυτέλεια μπορεί στην πραγματικότητα να γίνει τόσο “κανονικό” όσο και νέο… βάρος ή ακόμη και υποχρέωση. Το να είσαι εκτός σύνδεσης, ή να αποσυνδέεσαι, είναι βέβαιο ότι θα γίνει ένα νέο είδος πολυτέλειας. Πολλοί βιώνουν το σύνδρομο FOMO, Fear of Missing Out, τον φόβο δηλαδή να αποσυνδεθούν μήπως και χάσουν κάτι (την επαφή), φόβο μήπως μείνουν πίσω από τις εξελίξεις. Αυτό όμως, πλέον, δεν είναι ούτε βιολογικά λειτουργικό, ούτε επαγγελματικά παραγωγικό. Από το FOMO,σταδιακά, θα πρέπει να οδηγηθούμε στο JOMO, Joy of Meeting Others, τη χαρά της αμεσότητας στην επαφή, στη διά ζώσης συνάντηση, την ανταλλαγή ματιάς με τον διπλανό μας. Η ισορροπία ανθρώπου, απασχόλησης και τεχνολογίας τοποθετεί σε νέο μοτίβο τη σχέση μας με τον εαυτό μας, τους άλλους και την τεχνολογία.
Κάθε αλγόριθμος χρειάζεται έναν “ανθρωπόριθμο”
Πανίσχυροι αλγόριθμοι, μεγάλα δεδομένα και έξυπνες μηχανές εξαπλώνονται γρήγορα σχεδόν σε όλους τους τομείς της κοινωνίας και των επιχειρήσεων. Η υπερ-αποδοτικότητα αποτελεί διαρκή στόχο, ενώ εγκαινιάζεται ένα είδος παγκόσμιας αφθονίας προϊόντων και υπηρεσιών. Ταυτόχρονα, ανακαλύπτουμε ότι η ανθρώπινη ευτυχία, η “ψυχολογικά πλούσια” ζωή, δεν μπορεί να ερμηνευθεί (ή να δημιουργηθεί) με αλγόριθμους. Ο νεολογισμός για τον “ανθρωπόριθμο” επιδιώκει να εξηγήσει την αυξανόμενη ανάγκη για κανόνες, αξίες και δεοντολογικές αρχές ως προς τον στόχο της χρήσης, που θα παραμείνουν αταλάντευτα προτεραιότητες για τον άνθρωπο σε έναν κόσμο όπου οι έξυπνες (και σύντομα, οι “σκεπτόμενες”) μηχανές τείνουν να αποτελέσουν την επόμενη φυσιολογική εξέλιξη.
Η πρόκληση για την ψηφιακή ηθική και δεοντολογία (από το “αν” στο “γιατί”)
Η τεχνολογία δεν έχει ηθική και τα ρομπότ δεν υπόκεινται αυτόνομα σε κανόνες δεοντολογίας. Ωστόσο, οι κοινωνίες μας βασίζονται σε αμοιβαία συμφωνημένες αξίες, κοινωνικά συμβόλαια και αρχές. Όσο περισσότερη τεχνολογία αναπτύσσουμε γύρω μας και εντάσσουμε στη ζωή μας, τόσο περισσότερο αυτή η συζήτηση περί κοινώς συμπεφωνημένων αρχών δεοντολογίας θα μεταφερθεί στο επίκεντρο. Η τεχνολογία έχει ήδη ξεπεράσει το ερώτημα “αν” μπορεί να γίνει κάτι (ή ακόμα πώς και πότε) – πολύσύντομα, το κύριο ερώτημα θα είναι “γιατί” πρέπει να γίνει, από ποιον, πού και πότε και υπό ποιες συνθήκες. Πρέπει να επιτρέψουμε στις μηχανές να λαμβάνουν “ηθικές” αποφάσεις; Πρέπει να ενσταλάξουμε ηθικές αρχές στις μηχανές;Και αν ναι, ποιες πρέπει να είναι αυτές; Ποιοι θα είναι οι βασικοί ακρογωνιαίοι λίθοι της ψηφιακής ηθικής; Ποιος θα το αποφασίσει;
5. Μια νέα αλληλεξάρτηση: από το εγώ στο οικολογικό
Σε έναν παγκόσμιο ψηφιακό κόσμο, πολύ λίγες χώρες, εταιρείες, άνθρωποι ή πράγματα θα παραμείνουν εντελώς αποκομμένα χωρίς καμία αλληλεπίδραση. Βαδίζουμε στο δρόμο της μετάβασης από τη ζωή σε νησίδα σε διαρκή αλληλεξάρτηση. Και από προνεωτερικά συστήματα εγωκεντρισμού σε σύγχρονα συλλογικά οικοσυστήματα. Αυτό θα έχει εκτεταμένες επιπτώσεις: τα οικοσυστήματα της τεχνολογίας, των επιχειρήσεων, των χωρών ή της πολιτικής αναγκάζονται να δικτυωθούν και να συνεργαστούν παρά να υπερ-ανταγωνιστούν μεταξύ τους. Είναι πλέον απολύτως σαφές ότι παγκόσμια ζητήματα όπως το περιβάλλον, η ενέργεια, τα τρόφιμα ή η τρομοκρατία δεν θα λυθούν με μεμονωμένες ενέργειες ανεξάρτητων φορέων. Πώς μπορούμε όμως να διατηρήσουμε την αυθυπαρξία μας και τη βούλησή μας όντας οι ίδιοι υπεύθυνοι για το πεπρωμένο μας, όταν μεγάλο μέρος της επιτυχίας ή της αποτυχίας μας θα εξαρτάται από το τι κάνουν οι άλλοι, ή από την πρόθυμη ή όχι συνεργασία τους; Πώς θα συμβεί αυτό με (τουλάχιστον) 5 δισεκατομμύρια συνδεδεμένους χρήστες Διαδικτύου;
Το μέλλον της ιδιωτικής ζωής
Οι περισσότεροι από εμάς μοιραζόμαστε προσωπικά δεδομένα στο Διαδίκτυο, διαρκώς με πιο γρήγορο ρυθμό, δημιουργώντας ένα παγκόσμιο υπολογιστικό νέφος (cloud). Τα δεδομένα μας μοιράζονται αναπόφευκτα κατά την αναζήτηση στον ιστό ή όταν χρησιμοποιούμε εφαρμογές σε κινητά, κοινοποιούμε ενημερώσεις, βαθμολογούμε ένα ξενοδοχείο ή ένα εστιατόριο, αγοράζουμε κάτι με πιστωτική κάρτα, ή απλώς δημοσιεύουμε ένα σχόλιο σε κάποια από τις πλατφόρμες των κοινωνικών μέσων. Θα γίνει η νέα μας πραγματικότητα μια “ποσοτικοποιημένη” καταγραφή δεδομένων που εμείς οι ίδιοι παράγουμε; Θα χρειαστούμε κάποιο είδος “ψηφιακής συμφωνίας” μη διάδοσης και πληροφοριακής αυτοδιάθεσης; Ή, ενδεχομένως, μια παγκόσμια συμφωνία για τα ψηφιακά δικαιώματα;
Επανεκκίνηση του καπιταλισμού και του μέλλοντος της κατανάλωσης: Το “βιώσιμο” προϊόν είναι το κερδοφόρο!
Κατά τους τελευταίους δύο αιώνες, το βιομηχανικό, ακόμα και το πρώιμο, μοντέλο της εποχής της πληροφορίας της 3ης Βιομηχανικής Επανάστασης ήταν το: “κέρδος και ανάπτυξη με σχεδόν κάθε κόστος” και η λογική αυτή παρέμεινε στον πυρήνα των κορυφαίων καπιταλιστικών οικονομιών του πλανήτη – καιφαινομενικά δεν υπήρχε βιώσιμη εναλλακτική λύση στον καπιταλισμό. Είναι, όμως, το μοντέλο αυτό βιώσιμο ακόμα; Τι θα ορίσει την “βιωσιμότητα” τα επόμενα 10 χρόνια;
Το μέλλον του Διαδικτύου: Μεγάλα Δεδομένα, Μεγάλος Αδελφός, Μεγάλη Τεχνολογία, και Μεγάλη Κυβέρνηση…;
Η τεχνολογία εξελίσσεται εκθετικά και αυτό που φαινόταν σαν επιστημονική φαντασία μόλις πριν από λίγα χρόνια γίνεται τώρα πραγματικότητα: VirtualReality (δυνητική πραγματικότητα) και AugmentedReality (επαυξημένη πραγματικότητα),αυτοοδηγούμενα αυτοκίνητα, υπηρεσίες προγνωστικής αναζήτησης και πρόβλεψης, εξαιρετικά ισχυροί κβαντικοί υπολογιστές. Η συνδεσιμότητα είναι παντού, σαν το οξυγόνο, και οι έξυπνες κινητές συσκευές είναι τα νέα… τσιγάρα: χαμηλού κόστους, βρίσκονται παντού, υπερ-κοινωνικά και εξαιρετικά εθιστικά. Πώς θα εξελιχθεί η σχέση μας με την τεχνολογία και την ιδιωτικότητα μας;
Οι άνθρωποι και οι “έξυπνες μηχανές” αλληλοσυνδέονται όλο και περισσότερο. Πώς όμως θα αντιμετωπίσουμε εμείςαυτήν την αυξανόμενη ενδυνάμωση λογισμικού και μηχανών, την επιτάχυνσητης ροής πληροφοριών και δεδομένων σε πραγματικό χρόνο (25 τετράκις bytes παράγονται καθημερινά!) και τις εκτεταμένες επιπτώσεις που θα έχουν αυτές οι εξελίξεις;
Άνθρωπος και μηχανή: Hell Ven;
Τι σημαίνει, άραγε, να είσαι άνθρωπος στο εγγύς μέλλον; Τι θα συμβεί με την εργασία και τις κοινωνικές μας σχέσεις, τους ηθικούς μας κώδικες και τον τρόπο με τον οποίο δραστηριοποιούμαστε; Είναι βέβαιο ότι το άμεσο μέλλον θα φέρει τη σύγκλιση ανθρώπου και μηχανής, σε κάθε πτυχή της κοινωνίας μας. Οι προκλήσεις και οι ευκαιρίες του HellVen (Hell+Heaven) θα είναι άφθονες: αυτό θα μπορούσε να είναι ένα είδος “αναγέννησης” για την ανθρωπότητα ή, αντιθέτως, να δημιουργήσει συμπεριφορικά προβλήματα ενός νέου μεταμοντέρνου ανθρώπου, ανάλογα με το πώς προετοιμαζόμαστε και ενεργούμεσήμερα. Από τη μια πλευρά, υπάρχει η ελπίδα αντιμετώπισης παγκόσμιων προβλημάτων, όπως η κλιματική αλλαγή, η ενέργεια, η έλλειψη νερού και τροφίμων, βασισμένη στην επιστημονική συνεργασία και εκθετική πρόοδο. Από την άλλη, όμως, οφείλουμε να εξετάσουμε την πιθανή απειλή να αισθανθούμε τη μηχανή απειλητικά, ως μια από τις πολλές μη ηθελημένες συνέπειες του μέλλοντος. Ποιος θα είναι υπεύθυνος για το αν θα γίνει παράδεισος ή κόλαση η συμβίωσή μας με τις έξυπνες μηχανές και τι πρέπει να κάνουμε σήμερα για να αντιμετωπίσουμε αυτή την πρόκληση;
* Ο κ. Γρηγόρης Δημητριάδης είναι Γενικός Γραμματέας του Πρωθυπουργού.
** Ο κ. Γιάννης Μαστρογεωργίου είναι Γενικός Γραμματέας Επικοινωνίας, Επικεφαλής Ομάδας Foresight υπό τον Πρωθυπουργό
*** Ο κ. Χαρ. Τσέκερης είναι Αντιπρόεδρος Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής και Τεχνοηθικής.
Πηγή: capital.gr
